Theo kết luận Thanh tra số 4463/KL-TT vừa được Bộ Công thương công bố ngày 10-7 đã khẳng định, việc chậm mua điện từ những dự án điện mặt trời, điện gió (ĐMT-ĐG) chuyển tiếp là do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không thực hiện kịp thời theo chỉ đạo của Bộ Công thương.
Cù cưa trong công tác chỉ đạo
Theo Kết luận thanh tra, đối với các dự án ĐMT-ĐG chuyển tiếp, tức việc đầu tư hoàn thành sau ngày được hưởng giá ưu đãi (giá FIT), ngày 7-1-2023, Bộ Công thương ban hành Quyết định số 21/QĐ-BCT và công văn số 107/BCT-ĐTĐL ngày 9-1-2023 về khung giá phát điện nhà máy ĐMT-ĐG chuyển tiếp, thì sau đó ngày 12-1-2023 EVN đã có công văn số 163/EVN-TTĐ giao Công ty Mua bán điện (EPTC) đề xuất phương pháp đàm phán và báo cáo EVN.
Tuy nhiên, EVN chưa có văn bản chỉ đạo EPTC khẩn trương phối hợp chủ đầu tư (CĐT) các dự án ĐMT-ĐG để đàm phán, ký kết hợp đồng mua bán điện, sớm đưa vào vận hành theo chỉ đạo của các văn bản nói trên. Đến ngày 9-3-2023, EPTC mới có công văn số 1790/EPTC-KDMĐ đề nghị các CĐT cung cấp hồ sơ tài liệu phục vụ đàm phán giá điện, tức chậm 2 tháng so với thời điểm Bộ Công thương ban hành văn bản chỉ đạo thực hiện.
Chưa dừng lại đó, phải đến ngày 26-4-2023, EVN mới có công văn số 2110/EVN-TTĐ+PC chỉ đạo EPTC triển khai thực hiện đàm phán giá điện tạm thời cho các dự án ĐMT-ĐG chuyển tiếp. Như vậy, trong quá trình chỉ đạo, điều hành, EVN đã chậm triển khai thực hiện theo quy định tại khoản 2 Điều 26 Nghị định số 137/2013/NĐ-CP khi chưa thỏa thuận được giá phát điện với dự án ĐMT-ĐG chuyển tiếp.
Cũng theo kết luận Thanh tra, các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp là những dự án đã và đang hoàn thành việc thử nghiệm, nhưng ngày 30-3-2023, EVN mới có công văn số 1515/EVN-KH chỉ đạo thực hiện gia hạn thỏa thuận đấu nối và ngày 18-5-2023, EPTC mới có công văn số 3879/EPTC-KTCNTT gửi đến CĐT của 85 dự án đề nghị gửi cập nhật chương trình chạy thử nghiệm để EPTC xem xét thống nhất. Đến ngày 1-6-2023, mới có 28/85 dự án được xem xét và thống nhất chương trình chạy thử nghiệm cập nhật, chạy thử nghiệm, trong đó 9 dự án đã hoàn thành thử nghiệm và được công nhận ngày vận hành thương mại.
Như vậy, EVN đã chậm trễ trong công tác chỉ đạo, điều hành, đôn đốc các đơn vị thành viên phối hợp với các CĐT dự án ĐMT-ĐG hoàn thiện các thủ tục pháp lý liên quan đến EVN để đưa dự án vào vận hành theo chỉ đạo của Bộ Công thương.
Dự án điện gió Hanbaram tại tỉnh Ninh Thuận. Ảnh: LƯƠNG THIỆN
Lãng phí nguồn lực đầu tư xã hội
Một thông tin hết sức đáng chú ý là, lâu nay có thông tin cho rằng, các dự án ĐMT-ĐG khi hòa lưới sẽ gây quá tải hệ thống lưới điện vào một số thời điểm, dẫn tới việc không mua điện… nhưng kết luận Thanh tra hoàn toàn ngược lại.
Cụ thể, tại công văn số 1120/ĐĐQG-PT+TTĐ ngày 11-4-2023, việc giải tỏa các nhà máy điện ĐMT-ĐG năm 2023 đã được Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) đánh giá qua 3 kịch bản như sau: chỉ xét 22 nhà máy đã hoàn thành thử nghiệm; chỉ xét 34 nhà máy thuộc kiến nghị của 36 CĐT; xét 85 nhà máy đã ký PPA (hợp đồng mua bán điện) nhưng chưa vận hành thương mại. Kết quả tính toán cho thấy về cơ bản, một số khu vực có khả năng hấp thụ được hết, tuy nhiên sẽ tiếp tục gây thêm quá giới hạn truyền tải lưới điện 500kV trục Trung - Bắc trong một số chế độ. Tại biên bản kiểm tra xác minh ngày 4-7-2023, EVN báo cáo bổ sung: “Về cơ bản, hệ thống có thể hấp thụ được hết ở đa số các thời điểm”.
Cho đến thời điểm thanh tra, mới chỉ có 14 nhà máy ĐMT-ĐG đã vận hành thương mại, thấp hơn số lượng dự kiến tại cả 3 kịch bản nêu trên. Như vậy cho thấy, việc EVN không có văn bản chỉ đạo các đơn vị thành viên khẩn trương phối hợp các CĐT nhà máy ĐMT-ĐG chuyển tiếp, chậm chỉ đạo đàm phán giá phát điện tạm thời, hoàn thiện các thủ tục pháp lý liên quan đến EVN, dẫn đến các dự án nhà máy điện này chậm được đưa vào vận hành, gây lãng phí tài nguyên và nguồn lực đầu tư xã hội.
“Trách nhiệm này thuộc về EVN, EPTC và các đơn vị thành viên liên quan”, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân ký kết luận thanh tra, đã nêu rõ.
EVN đã vi phạm chỉ đạo của Chính phủ
Theo kết luận Thanh tra, EVN và các đơn vị có liên quan có những vi phạm chủ yếu như sau: chậm đầu tư, hoàn thành nguồn và lưới điện; chậm khắc phục sự cố tổ máy của một số nhà máy nhiệt điện làm giảm khả năng cung cấp điện; không chấp hành nghiêm Chỉ thị số 29/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các quyết định, chỉ thị, văn bản chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Công thương, làm bị động trong việc chuẩn bị nguồn điện, giảm dự phòng an ninh năng lượng; điều độ, vận hành hệ thống điện mất cân đối trong huy động các loại hình nguồn điện trong nhiều thời điểm. EVN vi phạm trong chỉ đạo, điều hành, lập lịch, điều độ vận hành hệ thống điện quốc gia mùa khô năm 2023, để gián đoạn nguồn cung ứng điện trên diện rộng, đặc biệt ở khu vực miền Bắc từ nửa cuối tháng 5 đến tháng 6-2023; cắt điện đột ngột, không báo trước, gây bức xúc trong dư luận, ảnh hưởng đến đời sống của người dân, hoạt động sản xuất - kinh doanh và môi trường thu hút đầu tư.
Đức Thiện
