Liên quan đến cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời, kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rất rõ việc Bộ Công Thương bổ sung, tham mưu Chính phủ để phê duyệt vào Quy hoạch điện VII 154 dự án điện mặt trời tổng công suất 13.837 MW là "không có căn cứ, cơ sở pháp lý".
Nhiều dự án điện mặt trời có sai phạm. Ảnh: Nguyễn Tuấn
Nhiều vi phạm về điện mặt trời
Tại kỳ họp thứ 34 (18-20.12), Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã xem xét kết quả kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban cán sự đảng Bộ Công Thương. Các vi phạm xảy ra trong công tác tham mưu, ban hành cơ chế phát triển điện mặt trời, điện gió; thực hiện Quy hoạch điện VII điều chỉnh.
Trách nhiệm đối với những vi phạm, khuyết điểm nêu trên thuộc về Ban cán sự đảng Bộ Công Thương các nhiệm kỳ 2016-2021, 2021-2026; Ban Thường vụ Đảng ủy Bộ, Đảng ủy các Cục, Vụ liên quan và một số cán bộ.
Đối với các vi phạm trong việc thực hiện Quy hoạch điện VII điều chỉnh và cơ chế phát triển điện mặt trời, Thanh tra Chính phủ cũng đã chỉ rất rõ trong kết luận hồi tháng 4.2023.
Theo kết luận thanh tra, việc Bộ Công Thương bổ sung, tham mưu Chính phủ để phê duyệt vào Quy hoạch điện VII 154 dự án điện mặt trời tổng công suất 13.837 MW là "không có căn cứ, cơ sở pháp lý".
Bộ Công Thương không thực hiện đúng quy định lập quy hoạch phát triển điện mặt trời, không đúng thời kỳ quy hoạch đến 2020.
Bộ này cũng chậm trễ trong việc lập, trình phê duyệt quy hoạch sau gần 20 tháng kể từ khi ban hành quyết định về phát triển điện mặt trời, hiệu lực thi hành chỉ còn 6,5 tháng.
Phía dưới các mái nhà sản xuất điện mặt trời này khó có thể trồng trọt, chăn nuôi. 1 dự án tại huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk. Ảnh: Bảo Trung
Theo kết luận của Thanh tra Chính phủ, tổng công suất nguồn điện mặt trời đến năm 2020 được phê duyệt là 850 MW, nhưng Bộ Công Thương đã tham mưu, trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung riêng lẻ 54 dự án với tổng công suất 10.521 MW, trong khi không có quy hoạch phát triển điện mặt trời quốc gia đến năm 2020 được lập.
Vì vậy, cơ quan thanh tra cho rằng việc phê duyệt 54 dự án này là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, vi phạm quy định.
Theo cơ quan thanh tra, đây là nguyên nhân chính dẫn đến mất cân đối nguồn và lưới, mất cân đối cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho công tác quản lý vận hành hệ thống điện, gây lãng phí nguồn lực xã hội, thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng quy định tại điều 360 của Bộ luật Hình sự năm 2015.
Đề nghị chuyển cơ quan công an điều tra, xử lý
Việc phê duyệt nguồn điện mặt trời vượt quy hoạch đã được Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chỉ ra, đó là giá FIT phải trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất 5,5 cent/kWh. Nguồn điện bị quá tải cục bộ và trên diện rộng, buộc phải giảm phát.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển thông tin, tài liệu đến Bộ Công an để xem xét đối với Bộ Công Thương trong việc ban hành hướng dẫn, tham mưu ban hành cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà có những sơ hở, khuyết điểm, vi phạm, dẫn tới nhiều hệ thống đầu tư nhanh với công suất lớn trên đất nông nghiệp, vi phạm quy hoạch, nhưng lại hưởng cơ chế ưu đãi.
Kết luận thanh tra cũng đề nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công Thương kiểm điểm, xử lý trách nhiệm với tổ chức, cá nhân có liên quan về những vi phạm, khuyết điểm trên; tham mưu ban hành điều kiện các dự án điện mặt trời nối lưới áp dụng giá FIT 7,09 cent/kWh.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ đã được chuyển đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền với cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý có liên quan đến những tồn tại, khuyết điểm, vi phạm trên. Đây là căn cứ để Ủy ban Kiểm tra Trung ương ra kết luận, thông cáo tại kỳ họp thứ 34, diễn ra từ ngày 18 đến 20.12.
Sự phát triển ồ ạt, "không bình thường" của các dự án điện mặt trời
Trao đổi với Lao Động, GS.TS Trần Đình Long - Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam - cho biết, sự phát triển ồ ạt, "không bình thường" của các dự án điện mặt trời mái nhà trong thời gian qua là do có tình trạng những công trình phát điện rất lớn, nhưng "núp bóng" và lợi dụng danh nghĩa điện mặt trời mái nhà.
"Những doanh nghiệp này đã lợi dụng khái niệm còn mập mờ, chưa rõ ý về điện mặt trời mái nhà, để làm những trang trại điện mặt trời rất lớn. Bộ Công Thương đã có Đoàn thanh, kiểm tra về việc này, thì phải nhanh chóng báo cáo kết quả với Thủ tướng Chính phủ và công bố trước dư luận.
Bộ Công Thương cũng cần có những điều chỉnh và quy định những công trình nào là điện mặt trời mái nhà và những công trình nào là cơ sở sản xuất điện, tránh tình trạng "núp bóng" hoặc lợi dụng danh nghĩa điện mặt trời mái nhà để trục lợi", GS Trần Đình Long cho hay.
ANH TUẤN
